System operacyjny - jaki najlepszy? Jak wybrać?

Wybór systemu operacyjnego jest dla wielu osób oczywisty – bez analizy możliwości stawia się na wersję popularniejszą, bez zwracania uwagi na możliwości systemów mniej popularnych. Z drugiej strony, za dominująca pozycją systemów z rodziny Windows stoi wieloletnie doświadczenie.

Tak naprawdę bardzo często dyskusje na temat wyższości konkretnego systemu stają się bardzo emocjonalne, dlatego w tym artykule przyjrzymy się tylko głównym cechom systemów operacyjnych i umieścimy kilka uwag, które będą polemizowały z najczęstszymi zarzutami.

Czym jest system operacyjny i do czego służy?

System operacyjny jest środowiskiem, w którym pracują uruchamiane programy. Sam w sobie również zawiera pewne podstawowe funkcje, które odpowiadają między innymi za prawidłowe działanie warstwy sprzętowej, np. rozpoznanie klawiatury lub uruchomienie dysków i nośników zewnętrznych. System operacyjny zawiera także pewne elementy konfiguracji dostępności, bezpieczeństwa i funkcji dostępne dla użytkownika.

Do czego służy system operacyjny w komputerze? Zasadniczo należy potraktować system jako swoiste środowisko uruchomieniowe, co zdecydowanie lepiej widać na przykładzie systemów Open Source, takich jak Ubuntu, a dużo gorzej w przypadku Windowsów.

Jakimi zasobami zarządza system operacyjny?

Często mówi się, że system stoi na straży prawidłowej realizacji wszystkich procesów realizowanych przez dostępne podzespoły – zapewnia im dostęp do konkretnych zasobów, które umożliwiają ich odpowiednie działanie. Są to podstawowe funkcje systemu operacyjnego.

Jakie są to zasoby? Przede wszystkim pamięć operacyjna. Jest ona przydzielana i zwalniana, system wie równie, jaki program i sprzęt korzysta z pamięci i ile jej wykorzystuje. Na liście zasobów znajdują się także pliki, nośniki danych, pamięć procesora i urządzenia wejścia/wyjścia. Zadania systemu operacyjnego polegają również na przydziale zasobów, ochronie dostępu, odzyskiwaniu zasobów, a także zapobieganiu sytuacji, w której procesy korzystają z tych samych zasobów (inferencja procesów).

Polecane systemy operacyjne

W jakich urządzeniach instaluje się systemy operacyjne?

Choć dla niektórych może się to wydać zaskakujące, systemy nie są instalowane wyłącznie w komputerach, smartfonach i tabletach. Wykorzystuje się je w wielu innych urządzeniach komputerowych i elektronicznych.

Wspomnieć należy między innymi o smartwatchach, bankomatach, zaawansowanych kalkulatorach, ale również w pralkach czy też lodówkach. System ma być pośrednikiem między maszyną a człowiekiem, dlatego jest on wykorzystywany tak często.

Systemy Windows i Linux – podstawowe różnice

Między rodzinami Linux i Window widoczne są pewne różnice wygenerowane już na etapie projektowania systemów, a które nie pozostają bez wpływu na cechy omawiane w dalszej części poradnika. Te podstawowe cechy zostały zebrane w tabeli poniżej:

Oczywiście do naszej wyliczanki dochodzą również mobilne systemy operacyjne, czyli Android, Windows Phone oraz iOS. W przypadku standardowych telefonów komórkowych, możemy mówić także o dedykowanych oprogramowaniach przygotowanych przez producentów.

System operacyjny komputera - bezpieczeństwo

Kwestie bezpieczeństwa są ważne zarówno dla użytkowników domowych, jak i w komputerach firmowych, jednak podstawowe zagrożenia są różne i wymagana jest ochrona innego typu.

Windows: system jest bardzo popularny, instalacja oprogramowania wymaga zwykle praw administratora, ale dostarczane programy są od siebie (zwykle) niezależne. Popularność przekłada się na dużą ilość aktywnych wirusów wszystkich typów, a zamknięta formuła oprogramowania ogranicza tempo wydawania poprawek bezpieczeństwa usuwających luki.

Linux: wirusy wprawdzie istnieją, ale w większości nie mogą zostać uaktywnione, ponieważ w przypadku tego systemu instalacja jednego programu wymusza instalację innych, co nie dzieje się samoczynnie (program A może korzystać z bibliotek programu B i wówczas polecenie instalacji A musi zostać poprzedzone poleceniem instalacji B). Poprawki bezpieczeństwa są przygotowywane przez społeczność, co wprawdzie zwiększa tempo ich publikacji, ale nie daje gwarancji, że udostępniany program jest zgodny z oczekiwaniami wszystkich użytkowników.

Windows czy Linux – wydajność

Wynika ona z zasobochłonności systemu, czyli ilości mocy obliczeniowej potrzebnej na obsługę rezydentnych programów bazowych, ale przede wszystkim należy zauważyć, że wydajność jest zmienna w czasie. Instalacja kolejnych programów wpływa na działanie systemu i porównanie wydajności staje się trudniejsze.

Windows: obecnie stosowane systemy zapisu (formatowania dysków) są niedoskonałe i powodują szybką fragmentację (podział pliku na kilka części, które, w celu otwarcia pliku muszą zostać połączone). Wbudowane narzędzia umożliwiają kontrolę nad plikami tymczasowymi, dają możliwość automatycznego czyszczenia rejestru ze zbędnych wpisów czy przeprowadzenia defragmentacji, co na jakiś czas zwiększa wydajność.

Linux: formatowanie partycji Linuxa zapobiega fragmentacji (nie jest ona wyższa niż 1%), dzięki czemu szybkość dostępu do danych na dysku jest większa. Zasadniczo jednak brak jest w standardowym „czystym” systemie narzędzi, które umożliwiają automatyczne czyszczenie dysku ze zbędnych plików (programy te trzeba wywołać w konsoli – tekstowe znajdują się w standardzie lub doinstalować).

Instalacja systemu operacyjnego

Windows: pliki instalacyjne, zwykle z rozszerzeniem MSI lub EXE, należy dostarczyć do komputera pobierając je z sieci lub podłączając zawierający je nośnik zewnętrzny. Instalacja jest w większości przypadków automatyczna, użytkownik może niekiedy wybrać inne niż domyślne katalogi dla programu.

Linux: najczęściej instalacja programu sprowadza się do wpisania odpowiedniego polecenia w trybie tekstowym lub wyboru opcji w narzędziu graficznym. Listy standardowego oprogramowania są dostępne w postaci tzw. repozytoriów prowadzonych przez wydawców programu. Nie trzeba korzystać z nośników zewnętrznych, a po wyborze programu instaluje się on równie łatwo, co w przypadku Windowsa, przy czym dysk pracujący pod kontrolą Linuxa jest podzielony nieco inaczej i ma standardową lokalizację dla wszystkich programów, czego raczej się nie zmienia.

Większość popularnych programów ma swoje paczki w repozytoriach standardowych – można je zainstalować bezpośrednio po instalacji systemu, ale wymagane jest połączenie z siecią. Wybrane programy nie są pakietowane, instaluje się je wówczas za pośrednictwem konsoli tekstowej, wydając 3-4 komendy. Schemat jest zawsze taki sam, ale instalacja programów w ten sposób wydaje się trudna (ze względu na konieczność używania poleceń tekstowych). Wydawcy takich programów dołączają do nich instrukcje instalacji. Na Linuxie można także uruchomić oprogramowanie napisane dla Windowsa, ale wymaga to wcześniejszej instalacji emulatora.

Wygląd i możliwości konfiguracji systemów operacyjnych

Jest to jedyny punkt, w którym zdecydowanie można wskazać zwycięzcę w tej rywalizacji – jest nią system z rodziny Linux. W przypadku Windowsa, użytkownik otrzymuje gotowy system, który można skonfigurować w zakresie przewidzianym przez wydawcę – nie można ingerować w kod oprogramowania, można natomiast w bardzo łatwy sposób zmienić np. wygląd ikon lub krój czcionek. Są to działania prowadzone wyłącznie w środowisku graficznym, aczkolwiek nazywa się je niekiedy „ustawieniami systemu”, choć nie dotyczą jądra.

Linux może być skonfigurowany na każdym poziomie dostępu, choć nie zawsze jest to czynność prosta:

• jądro systemu może zostać skonfigurowane do pracy z bardzo nietypowym sprzętem. Jest to proces wymagający biegłej znajomości tematu i przeprowadzany rzadko, ponieważ nie jest konieczny dla instalacji systemu na zwyczajnych komputerach. Przydaje się za to np. przy instalacji oprogramowania serwerowego albo montażu nietypowego osprzętu, którego standardowo zainstalować się nie da (w takim przypadku Windows albo nie zainstaluje się, albo nie obsłuży sprzętu);

• środowisko graficzne w przypadku Windowsa nie jest omawiane. Zdanie „wygląda jak Windows” jest powszechnie używane, bo wszystkie wersje tego systemu (oczywiście z tej samej serii) wyglądają zasadniczo tak samo. W przypadku Linuxa użytkownik może samodzielnie zainstalować lub usunąć środowisko graficzne.

Zasadniczo wyboru dokonuje się już przy wyborze systemu. Najpopularniejsza jest rodzina Ubuntu: Ubuntu ze środowiskiem Unity, Kubuntu ze środowiskiem KDE, Xubuntu i Lubuntu – zalecane dla starszych komputerów – odpowiednio ze środowiskami XFCE i LXDE. Środowiska graficzne mogą być instalowane równolegle, tzn. kilka na jednym systemie i można z nich wybierać przy logowaniu.

Każde środowisko graficzne ma własne cechy szczególne wyglądu i zasad działania, a także programy podstawowe (pakiet biurowy, edytor prostego tekstu, aplety sieci, zarządzania energię itd.).

Każde z tych środowisk może obsługiwać programy pochodzące z innych i jest konfigurowalne na tej samej zasadzie co Windows – zmiana tapety, koloru, ikon, zachowania okien itd. Istnieje możliwość usunięcia pojedynczego programu środowiska, np. menedżera sieci, który z jakiegoś powodu nie działa tak, jak życzy sobie tego użytkownik i zastąpienia go innym, który posiada wszystkie pożądane funkcje;

• standardowo pobierane systemy operacyjne z rodziny Linux są już gotowe do pracy i nie wymagają tylu prac przygotowawczych co Windows (mają zainstalowany domyślny zestaw programów: przeglądarka plików, przeglądarka www, program pocztowy, edytory tekstu lub pakiety biurowe i programy odpowiedzialne za funkcje systemowe).

System operacyjny – jaka cena?

Oprogramowanie z rodziny Linux jest darmowe we wszystkich wersjach, aczkolwiek ze względów ekonomicznych np. Ubuntu od pewnego czasu może wyświetlać w panelu uruchamiania programów propozycje od Amazon i Canonical (ta druga organizacja jest wydawcą systemu).

Wszystkie wydania można dowolnie rozbudować, korzystając z darmowych programów w repozytoriach lub kupionego oprogramowania.

Jak to wygląda w przypadku systemu Windows? Obecnie opłaca się kupić wyłącznie wersje Windows 10, ponieważ systemy starsze straciły lub niedługo stracą wsparcie od producenta. W sklepach znajdziemy oprogramowanie Windows 10 Home, kierowane do użytkowników domowych, a także Windows 10 Pro, które jest przygotowywane dla profesjonalistów i klientów biznesowych.

Ceny zależne są przede wszystkim od wersji produktu – OEM, BOX lub USB. Za 459 złotych zakupić możemy system Microsoft Windows 10 Home w wersji OEM, BOX-y kosztują od 529 złotych. Jeżeli natomiast chodzi o wersję Professional, musimy przygotować się na wydatek co najmniej 599 złotych.

Systemy operacyjne - wsparcie

Linuxy, jako systemy Open Source, mają dużo lepsze wsparcie społeczności, choć stron www czy forów jest mniej i spora część z nich jest po angielsku. Windows ma pomoc oficjalną, która nie jest pełna i społeczność rozproszoną, co opóźnia znalezienie odpowiedzi, ale jednocześnie sprawia, że zwykle prędzej czy później udaje się ją odszukać.

Specyfika instalacji programów sprawia, że jako system do gier zdecydowanie lepiej sprawdza się Windows, bo to na ten system produkowane są popularne gry. Linux ma swoje repozytoria, dostępna jest również wersja Steam'a dla użytkowników tych systemów, a wiele dedykowanych dla Windowsa gier daje się uruchomić pod Linuxem po instalacji właściwego emulatora, jednak zwykle nie działają one wtedy bezawaryjnie, a sam proces instalacji jest bardziej kłopotliwy.

Polityka wydawnicza systemów operacyjnych

Windowsy są wydawane stosunkowo nieregularnie, a okres wsparcia ustalony jest arbitralnie przez Microsoft. Obecnie na rynku funkcjonują wersje Windows 7, Windows 8 i Windows 10, jednak na długofalowe wsparcie możemy liczyć już tylko w przypadku tej ostatniej.

Linux jest wydawany (w przypadku najpopularniejszego Ubuntu) w kwietniu i październiku każdego roku, co 2 lata wydawana jest wersja o przedłużonym wsparciu LTS (obecnie: 14.04 LTS) ze wsparciem gwarantowanym na 5 lat, przy 6 miesiącach przy wydaniach normalnych (nie LTS). Na to nakładają się jeszcze cykle wydawnicze środowisk graficznych i możliwość aktualizacji „nigtly” lub bieżących poza cyklem. Tak naprawdę jednak nie trzeba o tym wiedzieć, aby móc korzystać z Linuxa.

Komputerowe systemy operacyjne - co wybrać?

Podane wyżej informacje o systemach operacyjnych każą wskazać, że Linux wygrywa pod względem możliwości konfiguracji, dostosowania do własnych potrzeb, a także – po okiełznaniu dość niestandardowego dla użytkowników Windowsa – sposobu zarządzania oprogramowaniem. Jest też systemem darmowym, a to wszystko czyni go doskonałym systemem ogólnego przeznaczenia zarówno dla firm, jak i użytkowników prywatnych. Firmy docenią go także za dostępność darmowego oprogramowania zastępującego programy, za które trzeba normalnie wiele zapłacić (repozytoria zawierają także bardzo specyficzne programy o charakterze technicznym, naukowym i użytkowym).

Windows jest dobrym wyborem dla osób, które traktują komputer jako urządzenie, które powinno być przede wszystkim proste, a niekoniecznie elastyczne. Klasyczny – mimo wszystko – układ, ograniczone możliwości konfiguracji i znane schematy postępowania oraz duża ilość dostępnego (choć płatnego) oprogramowania pozwalają korzystać z komputerów z Windowsem i w domu, i w firmie.

Największe znaczenie ma indywidualna gotowość do nauki systemu. Płynne korzystanie z Linuxa na co dzień nie sprawia żadnych problemów, jednak to Windows daje przyjaźniejsze (choć czy skuteczniejsze – można mieć wątpliwości) narzędzia tryby awaryjnego. Przed instalacją Linuxa należy przede wszystkim wybrać środowisko graficzne i zastanowić się nad dostępnością poszukiwanego oprogramowania (lub zamienników znanych programów na Windowsa).

Znajdziesz w Morele

Programy biurowe - Microsoft Office - Antywirusy

Podobne artykuły

OEM a BOX – czym się różnią licencje Windows?

Jaki Windows do gier? 10, 8.1, czy 7? Jaki najlepszy?

Ranking systemów operacyjnych – TOP 10 systemów